Heel recent werden we opgeschrikt door het nieuws van iemand die we heel goed kenden die zich van het leven had benomen. Het was voor elk van ons onwezenlijk. We hadden korte tijd ervoor nog uitgebreid met hem gepraat. Ook al had hij een heel zware periode achter de rug naar aanleiding van het overlijden van zijn vrouw, ergens leek hij de zin van het leven opnieuw ontdekt te hebben. Hij had zich intensief toegelegd op gezond koken en veel sporten. Het gezonde lichaam en de gezonde geest … je weet wel.
Ik ontmoette daags na het gebeuren één van zijn naaste medewerkers. Het nieuws was uiteraard ingeslagen als een bom. Het was de laatste tijd wat moeilijker – dat wel – maar dit leek toch niet te stroken met de realiteit. Het was voor haar het derde overlijden op zes maanden tijd. Onmiddellijk ging ze in een soort zelfbeschermingsmodus: dit is er nu te veel aan, dit kan ik niet dragen op dit moment. Een heel terechte of onterecht opmerking? … zo vroeg mijn gesprekspartner zich af.
Dit was het echte veldwerk. Niet in de praktijk, maar ter plaatse, zonder grote voorbereidingen of theorieën. Gewoon de naakte feiten, de onvolprezen waarheid, de koude realiteit … in dat kort moment kwam zoveel naar boven. De openheid trof me, maar raakte me ook wel. We hadden hem zelf gekend en dat maakte het nog net iets anders. Toch voelde dit gesprek als eentje dat op dat moment en op die plek gevoerd moest worden. We hadden er wellicht samen nood aan.
In dat hele korte tijdsbestek gebeurde zoveel. Het meest in het oog springende was ergens het durven delen van wat op dat moment als gevoel primeerde. Er was ongeloof, het leek surrealistisch en toch was het waar … wees maar zeker dat het waar was. Het delen zorgt ergens voor ventilatie. Rouw en verdriet laten zich niet opsluiten, tenminste als we moeite doen, als we durven. Iedereen die het toelaat ervaart het altijd als bevrijding. We waren dus eigenlijk al heel goed bezig. Gedeelde smart … je kent het wel en het is nog juist ook.
Mag ik het verdriet een halt toeroepen? Dit leek me zeker ook een heel belangrijke vraag. Laat het mij zo stellen: elk doet wat hij of zij kan, zolang er maar iets gebeurt. Helemaal geen beweging is verstarren. Denk maar aan onze spieren. Nul komma nul beweging is ook niet goed. Alles wordt stijf en stram. Wanneer we met het verdriet niks doen, dan verstijven we en lopen we vast. Dit is in elk geval nooit goed. We kunnen het verdriet tijdelijk een pauze gunnen. Wanneer er teveel binnenkomt, slagen we er niet meer in om te functioneren. Denk aan het zelfbeschermingseffect waarover ik net sprak. Het is ook wat kleine kinderen doen bij een grote impact: toelaten bij mondjesmaat. Het is belangrijk in het rouwproces: doen wat binnen de mogelijkheden ligt op dat moment, stilaan eraan werken en wanneer nodig even gebruik maken van de pauzeknop.
Onze gedachten gaan uiteraard ook uit naar hen die achterblijven. Zoveel vragen om steeds opnieuw te stellen. Antwoorden die er misschien nooit zullen komen. Belangrijk om ze toch te durven stellen. Opgekropte vragen leiden alleen maar een eigen leven van vooral heel wat speculaties. Ook al besef je heel goed dat je op een aantal vragen wellicht nooit het antwoord zal krijgen, toch is het uitspreken ergens genezend. Je mag ze stellen … of nog beter … je moet ze stellen.
Rouwgesprek ter plekke … het is eens iets anders. Het is waardevol en dankbaar om in om het even welke omstandigheid dit alles bespreekbaar te houden. Vaak weerklinkt vooral de stilte. Wat moet ik zeggen? Hoe zal ik het zeggen? Na deze twee vragen valt vaak de stilte. Let wel: stilte kan heel ambetant zijn, maar ze kan ook enorm veel deugd doen. Veel hangt af van het moment en van de ingesteldheid. We hebben er heel wat fingerspitzengefühl voor nodig en soms slaan we de bal mis … we zijn ook maar mensen. Je voelt zelf wel aan wanneer die stilte ongemakkelijk wordt. Het is in elk geval voor de rouwenden heel deugdzaam aan te voelen dat een gesprek mogelijk is, ook al weet je zelf niet altijd wat je zal zeggen. Veel mensen in de praktijk hebben weken, maanden, ja, soms jaren moeten wachten om hun verhaal te mogen doen. Niemand had tijd, het was ondertussen te lang geleden, we weten toch niet wat we moeten zeggen … redenen genoeg en sorry … allemaal excuses waar je als rouwende niks mee bent. Je raakt gefrustreerd, geïsoleerd en gedesoriënteerd. Het verdriet blijft en je raakt stilaan met de idee vertrouwd dat het niet anders kan.
Rouwen is praten, is actief bezig zijn met, is alle kansen nemen die zich aandienen, is op zoek gaan … We wensen het je toe en zoals altijd … je bent welkom in de praktijk of ergens onderweg. Voor nu … wat kan ik op dit moment voor jou betekenen? Ontdek het op www.praktijkdekrachtoase.be/rouwen (DJM)