Er wordt in de vakliteratuur heel wat geschreven over rouwprocessen. Soms lees je hetzelfde, maar af en toe kom je iets tegen waarvan het blijft hangen. Je denkt er verder over na en hoe meer je er bij stilstaat, hoe concreter het vorm krijgt. Je durft het al eens voorzichtig kaderen in één van de rouwgesprekken bij wijze van opstapje … een voorproefje om na te gaan of het nieuwe idee en de frisse inkijk ook gesmaakt kan worden.
Heel concreet ging het in de rouwverwerking over het begrip ‘loslaten’. Mag je dit nu wel of niet gebruiken? Je hoort het in heel veel teksten: ‘De overledene is niet meer onder ons en beetje bij beetje moeten we hem of haar loslaten.’ Ik vond het altijd al ergens een wreed begrip. Hoe kun je nu iemand loslaten die je zo graag hebt gezien? Alsof je dat loslaten ‘wil’. Tuurlijk niet! Nochtans moeten we allen in het leven heel vaak leren loslaten. Hoe contradictorisch het ook is: je moet, maar ‘wil’, laat staan ‘kan’ het niet!
In het nieuwe inzicht stond dat het begrip ‘loslaten’ niet meer gebruikt wordt. Er wordt enkel nog gesproken over het aangaan van een nieuwe of een andere relatie met de overledene. Ook dit is niet makkelijk in begripvolle taal om te zetten. In een relatie ben je verbonden met de ander. Er is bij de dood weinig sprake van wederkerigheid. Pur sang … het stoffelijk overschot is niet in staat welke vorm van wederkerigheid dan ook ten berde te brengen. Met de beste wil van de wereld … het is onmogelijk!
Toch zit in de denkwijze een bijzondere kans. Laten we de twee even met elkaar verbinden. Misschien is dit wel de gulden middenweg en die is in de geschiedenis vaak zo slecht nog niet gebleken. Eén van de grondbeginselen bij de rouwverwerking is de realiteit onder ogen zien. Ergens moeten we dan ook bij een overlijden de realiteit onder ogen zien en soms is het niet slecht om dat heel concreet te benoemen.
Fysiek is onze geliefde er niet en toekomstgericht nooit meer bij. De tastbare aanwezigheid is niet meer en dat is een realiteit die we onder ogen moeten durven zien. Dat zoiets in eerste instantie onmogelijk en al helemaal niet gewild noch gewenst is, is een evidentie. In die fase is het daarom niet slecht om het begrip ‘loslaten’ te behouden. We moeten op één of andere manier onze gedachtegang zo aanpassen of opnieuw programmeren dat loslaten een noodzakelijk te zetten stap is om iets anders aan te vangen … het opbouwen van een andere of een nieuwe relatie met onze overledene.
Wanneer we de realiteit van het loslaten ten volle tot ons laten doordringen, is er pas mogelijkheid om aan die nieuwe relatie te beginnen. Zolang we willen vasthouden, willen we eigenlijk niet dat er iets verandert. De realiteit zegt ons echter dat er iets ‘moet’ veranderen, graag of niet graag … het is inherent aan die specifieke realiteit.
Wanneer we de fysieke band durven loslaten, komt er ruimte en mogelijkheid vrij om een nieuwe en totaal andere relatie met onze geliefde overledene aan te gaan. Hij of zij zal op die manier altijd met jou verbonden blijven.
Uit de praktijkervaring … een weduwe deed er al langere tijd over om haar overleden man los te laten. Ze voelde het echter als verraad. Ze kon het helemaal niet opbrengen om hem te vergeten. Na enige tijd drong die realiteit ten volle door en kon ze aan hem denken zonder die enorm grote pijn te voelen. Het gemis voelde anders aan. Ze kwam zelf tot het inzicht dat ‘vergeten’ niks met dat loslaten te maken had. Beetje bij beetje kon ze in het dagelijks leven over haar overleden man anders denken, anders spreken en anders voelen. Ze wist dat de fysieke verbondenheid niet meer mogelijk was, maar dat die andere verbondenheid van liefde nog steeds van heel grote betekenis was. In vele momenten herinnerde ze zich zoveel mooie gebeurtenissen samen. In gedachten voelde ze haar man ook meegaan in nieuwe gebeurtenissen. De verbondenheid - zelfs over de grenzen van de dood - had een andere vorm aangenomen. Ze kon het alleen maar door het loslaten ook echt te doorleven en te voelen. Fysiek was haar man er niet meer, maar de andere of nieuwe relatie … het in relatie staan met de nagedachtenis … werd de nieuwe realiteit. Daar kon ze op één of andere manier vrede mee nemen. Ze werd er rustiger door. Ze bleef hem missen, maar de verbondenheid met hem was voortaan van een andere aard.
Vanuit die optiek durf ik het begrip ‘loslaten’ zeker niet los te laten. Het blijft een belangrijke stap in het rouwproces. Het aangaan van een nieuwe relatie met onze geliefde is een logisch te vervolgen stap waar ik graag aan meebouw en meewerk in de praktijk. Samen groeien we in nieuwe en andere inzichten … niet om de vorige los te laten, maar om ze mee te nemen in ons verder traject … (DJM)